جنگل های گلستان گنجینه ذخایر ملی/مردم بهترین دیده بان منابع طبیعی

به گزارش حبرنگار مهر،  بلوط، ممرز، راش، توسکا، لرگ و انجیلی از گونه‌های درختی جنگل‌های استان هستند. نزدیک ۵۰ درصد از سطح استان را مرتع‌ها پوشانده‌اند که دامداران کوچنده، روستاییان گله‌ دار و دامداران کوهستانی از آن‌ها بهره‌ برداری می‌کنند.

بیش از ۷۳ درصد مرتع‌های استان از نوع فقیر، نزدیک ۱۵ درصد متوسط و کم تر از ۱۲ درصد از نوع خوب است. سالانه بیش از ۲.۵ میلیون واحد دامی در مرتع‌های استان چرا می‌کنند. چرای بی‌رویه آسیب‌زیادی به مرتع‌های استان زده و میزان مرتع فقیر را افزایش داده‌است. این در حالی است که مرتع‌های این استان گونه‌های گیاهی با ارزشی در خود دارند.

آسیب دیدن مراتع از چرای دام در شرایطی رخ می دهد که بر اساس طرح های اجرا شده در استان، بخش قابل توجهی از دام استان دیگر به مناطق جنگلی و مراتع نمی روند و همین امر باعث گله مندی دامداران و بیکاری برخی از آن ها شده است.

تنها نیمی از جنگل های گلستان وضعیت مناسب دارند

ابوطالب قزل سفلو مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان در گفتگو با خبرنگار مهر اعلام کرد: استان گلستان دارای حدود ۴۵۲ هزار هکتار جنگل است که از این میزان ۷۵ هزار هکتار آن جنگل های سوزنی برگ دست کاشت است و مابقی را جنگل های پهن برگ هیرکانی تشکیل می دهد که از منطقه نوکنده شروع می شود و تا حوزه گلیداغ در شرق استان ادامه دارد.

وی گفت: حدود ۲۰۰ هزار هکتار از جنگل های استان وضعیت خوبی دارد و این حاصل فرهنگ خوب مردم و همراهی آنها و همچنین مدیریت ها و برنامه ریزی هایی است که در این زمینه شده است.

وی بیان کرد: یکی از فعالیت های خوب انجام شده برای حفظ این منابع اجرای طرح بسیار مهم خروج دام بوده است که طی آن از ۵۸۴ هزار واحد دامی که در استان وجود داشته حدود ۵۶درصد آن خالی از دام شده است.

یکی از فعالیت های خوب انجام شده برای حفظ این منابع اجرای طرح بسیار مهم خروج دام بوده است که در طی آن از ۵۸۴هزار واحد دامی که در استان وجود داشته حدود ۵۶درصد آن خالی از دام شده استوی در ادامه افزود: اجرای این طرح کمک بسیار خوبی به حفظ جنگل های استان کرده است. ما در بخش هایی از جنگل های استان شاهد تخریب کیفی هستیم به طوری که حضور دام در این مناطق به دلیل هم مرز بودن آن ها با اراضی زراعی اتفاق می افتد و ضمن آنکه این مناطق نسبتا خشک و کم باران هستند و از بارش کمتری برخوردارند که می تواند در این تخریب ها نقش به سزایی داشته باشند.

قزل سفلو گفت: مناطق این چنینی نیازمند توجه بیشتری هستند و باید فشارها و عوامل انسانی را از این جنگل ها کاهش دهیم تا این میراث خدادادی برای نسل های آینده باقی بماند.

وی گفت: نتایج به دست آمده طی بررسی های انجام شده با استفاده از تصاویر ماهواره ای در دو منطقه دهنه محمد آباد و دهنه قره چای رامیان نشان می دهد که در این دو حوزه شاهد افزایش و احیای جنگل بودیم و حتی در برخی نقاط به خصوص شرق استان حدود ۷۵ هزار هکتار جنگل کاری انجام شده است.

وی افزود: این جنگل کاری ها تاثیر و کارکردهای زیست محیطی و اکولوژیکی خود را در این مناطق نشان می دهد به طوری که موجب کاهش فرسایش و رسوب و همچنین کاهش خسارات سیل خواهد شد.

وی بیان کرد: طرح جنگلداری فعال را در شهرستان کردکوی داریم ، این طرح ها پس از مطالعات انجام شده برابر موارد قانونی و مقررات در قالب مزایده به مجریان واجد شرایط واگذار می شود. قطع درختان در طرح جنگلداری طبق ضوابطی که پیش بینی شده است بعد از نشانه گذاری توسط اکیپ های کارشناسی انجام می شود.

قزل سفلو در ادامه گفت: هدف اصلی ما در طرح های جنگلداری حفاظت و جلوگیری از خسارت های وارد بر عرصه های جنگلی است که این خسارت ها شامل حریق، قاچاق چوب، حضور دام در جنگل و... است که تمام این مسائل باید مدیریت شوند.

وی عنوان کرد: رویکرد اصلی سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در سال اخیر مشارکت مردم، فرهنگ سازی و جامع نگری در موضوعات مربوط به منابع طبیعی است زیرا حجم و نوع کار به صورتی است که بدون مشارکت و همراهی مردم امکان حفظ و حراست این سطح وجود ندارد و منافع این عرصه های طبیعی که جزو انفال است به عموم مردم برمی گردد و نیاز به این مشارکت مردمی وجود دارد.

قزل سفلو تصریح کرد: جامعه جهانی امروز به شدت در معرض تهدید تغییر اقلیم است. در سال های ۱۸۵۰ تا ۲۰۰۰ بر اساس مطالعات انجام شده گاز کربنیک به عنوان مهمترین عامل تغییر اقلیم مطرح است، علاوه بر آن جنگل زدایی، تخریب مرتع و پوشش گیاهی نیز از عوامل تاثیرگذار بوده است ولی متاسفانه گاز کربنیک ناشی از سوخت های فسیلی و توسعه صنعتی حدود ۲۰برابر افزایش یافته که کاشت درخت می تواند در کاهش این گاز موثر باشد.

طبیعت گردی ناموزون به منابع ملی گلستان آسیب زده است

وی همچنین بیان کرد: طبیعت گردی گسترده و استفاده نامعقول از آن به تشدید و توسعه بیماری ها در گیاهان و درختان کمک می کند. در بسیاری از پارک ها و تفرجگاه های جنگلی ظرفیت و برد آن ها مشخص می شود ولی در حال حاضر امکان پیاده کردن این طرح وجود ندارد و ما بیش از حد توان از این اماکن استفاده می کنیم.

وی افزود: یکی از دلایل استفاده بیش از حد توان از این منابع محدودیت عرصه و پارک هایی است که باید در شهرها پیش بینی شود، همچنین کاهش نزولات جوی، تراکم و فشردگی خاک در پای درختان نیز می تواند در این امر موثر باشد و در نهایت موجب افزایش استعداد پذیرش آفت ها و بیماری ها و ضعیف شدن درختان شود.

وی خاطر نشان کرد: همکاری مردم در حفاظت از این منابع موجب می شود که فرصت سبز شدن و تجدید حیات را به این منابع دهیم.

برداشت بی رویه از جنگل ها و حوادثی مانند سیل و آتش سوزی سطح جنگل های گلستان را کاهش داده است. البته قزلسفلو در حالی از افزایش سطح دهنه محمد آباد خبر داد که این منطقه سال گذشته سیل های ناگواری را به چشم دید و کارشناسان اذعان کردند که دلیل این سیل ها تخریب های صورت گرفته در بالا دست این منطقه است.

در این بین می توان بحث اشتغال را در بهره برداری از جنگل ها دخیل دانست. در شرایطی که استان از کمبود شغل رنج می برد، هم روستائیان و سودجویان برای بهره برداری از جنگل ها اقدام می کنند. قطع درختان با هدف فروش چوب و یا گسترش زمین های کشاورزی و همچنین احداث ویلا از مواردی است که  سال گذشته با برخورد جدی دستگاه قضا مواجه شد.

شعبان شتایی رئیس دانشکده علوم جنگل دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: جنگل های استان گلستان جزو جنگل های هیرکانی و خزری است و از جمله جنگل هایی است که در آن تعداد قابل توجهی از گونه های سوزنی برگ که بازمانده از دوران سوم زمین شناسی است وجود دارد، پس از عصر یخبندان بسیاری از گونه های سوزنی برگ از بین رفتند، در استان ما چندین گونه از سوزنی برگان به همراه بسیاری از انواع پهن برگان وجود دارد که از نوع درختی و درختچه ای هستند.

وی اظهار کرد: برای حضور برخی گونه ها در برخی قسمت های جنگل محدودیت هایی وجود دارد به طور مثال درختان راش در استان تا منطقه زیارت وجود دارد و پس از آن این گونه وجود ندارد و در صورت وجود، تک پایه است که همه این ها نشان دهنده سازگاری اکولوژیکی گونه ها است.

وی بیان کرد: زمانی که شرایط اکولوژیکی برای گونه ای مناسب باشد فروانی آن زیاد خواهد شد و در صورتی که شرایط مناسب نباشد فراوانی آن کم می شود. استان گلستان به لحاظ تنوع گونه ای درختی و درختچه ای جزو مناطق بسیار با ارزش است.

وی افزود: سه گونه سوزنی برگ سرخدار، زربین و تویا بومی استان گلستان هستند. تمام جنگل های ما تحت مدیریت اداره کل منابع طبیعی و محیط زیست است.

شتایی بیان کرد: برنامه ریزی ها باید به نحوی باشد که دلایل قطع درختان مشخص شود و حتما جایگزینی برای آنها در نظر گرفته شود زیرا ما در طرح های جنگلداری به دنبال حفظ، احیا، توسعه و بهره برداری هستیم.

نظارت ها باید عمومی و مردمی باشد، مردم دیده بان و چشم جامعه هستند و باید در بخش نظارتی حضور داشته باشدوی در ادامه افزود: بهره برداری فقط انتها و بخش کوچکی از کار را شامل می شود و طبق مصوبه دولت بهره برداری درحال محدود شدن است، انتظار ما این است که نظارت ها باید عمومی و مردمی باشد، مردم دیده بان و چشم جامعه هستند و باید در بخش نظارتی حضور داشته باشد.

وی تصریح کرد: گونه های بومی منطقه جنبه زیباشناختی دارند و فضای زیبایی ایجاد می کنند بنابراین باید وضع موجود حفظ شود و تخریب و تغییر کاربری صورت نگیرد و پس از آن به سراغ احیا و توسعه برویم.

شتایی بیان کرد: عرصه های شیب داری در منطقه وجود دارد که قابلیت آن را دارند که در آن ها هم درختان مثمر و هم غیر مثمر کاشته شود.

وی گفت: تخریب فقط قطع درختان نیست بلکه از دست دادن منابع غذایی خاک نیز تخریب محسوب می شود، بنابراین باید درختانی کاشته شود که شرایط خاک را حفظ کنند.

شتایی اظهار کرد: علت آفت ها و بیماری های به وجود آمده به تغییرات اقلیمی که انسان ها به طور غیر مستقیم برآن دخالت دارند، فشار بیش از حد به طبیعت و همچنین استفاده از سموم برای حذف بخشی از حلقه اکولوژیکی  مربوط می شود، علاوه بر آن انتقال و مهاجرت بیماری ها از مناطق مختلف نیز می تواند باعث گسترش بیماری ها و آفت ها شود.

در شرایطی که اشتغال مانعی برای حفاظت از منابع طبیعی شده است، می توان با ایجاد شرایط شغلی جدید، بدون بهره برداری از جنگل ها انگیزه حفاظت از منابع ملی را در جوامع محلی تقویت کرد.

خبرنگار: زینب درزی